رژيم غذايي درماني
رژيم غذايي درماني
رژيم غذايي از ديرباز نقش مهمي در سلامتي و پيشگيري از وقوع و يا تشديد بيماري ايفا كرده است. هر چند در مورد رژيم غذايي دو ديدگاه، سنتي و مدرن مطرح است اما آنچه مهم است اينكه رژيم غذايي چه سنتي و چه مدرن بايستي بر شواهد و دلايل علمي متكي باشد. در هيچ يك از موازين درماني، تعصب و احساسات و روشهاي بي نتيجه اي كه در زمينه رژيمهاي غذايي اختصاصي رواج دارد ديده نمي شود. اعتقاد بر اين است كه رژيمهاي كلاسيك و يا سنتي نظير خرده خرده غذا خوردن در بيماري زخم اثني عشر و Peptic ulcer رژيم كم پورين در بيماري نقرس و رژيم كم تفاله در كوليت اولسروز با شواهد كاملاً اثبات شده و قابل اعتنايي همراه نيست. همچنين براي ادعاهاي برخي افراد در مورد اكثر رژيمهاي ضد چاقي دلايل قابل قبولي وجود ندارد. و به همين دليل خيلي از مردمي كه تحت تدبير درمان چاقي هستند دچار عوارض ناشي از كمبود مواد ضروري مي شوند. تغيير مخرب پوست، ريزش مو و زخمهاي مختلف و تحريك پذيري عصبي از اين جمله اند. از سوي ديگر در بسياري از موارد براي تجويز رژيم اختصاصي دلايلي قانع كننده باليني و علمي وجود دارد مثلاً براي تجويز رژيم كم نمك در نارسايي احتقاني قلب CHF و افزايش فشارخون رژيم غني از پتاسيم در بيماران مصرف كننده كورتيكواستروئيدها ـ حذف گلوتن در بيماران مبتلا به سندرم سوء جذب غير گرمسيري «اسپرو» حذف دي ساكاريدها در نقصان آنزيم دي ساكاريد از ـ حذف لاكتوز در نقص يا فقدان آنزيم لاكتاز ـ محدوديت مصرف مواد قندي در ديابت و تجويز رژيم متعادل و مغذي و كم كالري در افراد چاق و بالاخره محدوديت مواد قندي و چربي در بيماران دچار هيپرليپيدمي يا مبتلا به افزايش چربي خون دلايل و شواهد علمي وجود دارد. وجود حساسيت و آلرژي نسبت به بعضي مواد غذايي نيز موجب محدوديت در مصرف مواد غذايي آلرژي زا مي شود. با اين وجود گاهي اين آلرژيها مي تواند ناشي از عوامل رواني اجتماعي غير مجاز مي باشدychosocial
باشد.
بسياري از رژيمهاي اختصاصي از نظر مواد غذايي ضروري نامتعادل و ناهماهنگ ـ گران ـ صعب الاجرا و رعايت دقيق آنها بسيار مشكل است. آنچه كه به نظر مي رسد در ارتباط با رژيم غذايي مهم است شناخت بيماريهايي احتمالي همراه ـ مقدار مواد مورد نياز و ضروري بدن اعم از قند و چربي و پروتئين و اسيدهاي چرب ضروري و ويتامينها مي باشد و سپس بر اساس اين شرايط پزشك در مورد اتخاذ رژيم غذايي تصميم مي گيرد.
انواع رژيمهاي غذايي درماني
رژيم مايع زلال:
با اين رژيم مي توان عطش و ميل به پرنوشي را برطرف نمود. طبيعي است كه چنين رژيمي مقدار كمي كالري تأمين مي كند. معمولاً محتواي اين رژيم آب، شكر، پروتئينهاي بدون تفاله و نمك است. غذاهاي اين رژيم محدود به چاي و قهوه، سوپ ساده، آب ميوه صاف و نوشيدني هاي شيرين است. موارد استفاده از رژيم مايع زلال مربوط به دوره بعد از عمل جراحي و حالات نيمه ناتواني حاد «Semidebilitation Actue» و در برخي از موارد كه فشار و انقباض در ضايعات دستگاه گوارشي فوقاني به خصوص از دهان تا مري و معده مي باشد در اين رژيم تعداد دفعات تغذيه ۶ وعده غذاي كوچك روزانه و بسته به تحمل بيمار است.
رژيم مايع جامع:
اين رژيم غذايي مايع حاوي مواد مغذي اي است كه نياز به جويدن ندارند. رژيم مايع هم كامل نيست و از نظر مواد پروتئيني و ويتامين B كمپلكس و مواد معدني ناقص است. در اين رژيم علاوه بر مواد رژيم مايع زلال، شير، زرده تخم مرغ رقيق، بستني ساده، ژلاتين، غلات نرم، افزودنيها، برخي فرآورده هاي پروتئيني خاص، سوپ رقيق و برخي ويتامينها و مواد معدني به بيمار داده مي شود. دفعات غذا بر حسب تحمل بيمار و به طور متوسط ۶ نوبت در روز است. اين رژيم هم بعد از اعمال جراحي و ناتوانيهاي جسمي حاد و ضايعات دستگاه گوارش فوقاني مورد استفاده قرار مي گيرد.
رژيم نرم كم تفاله:
اين رژيم از نظر غذايي يك رژيم كامل است و حاوي مواد پروتئيني و قندهاي زودجذب اما كم تفاله است. در اين رژيم غذايي درماني علاوه بر مواد رژيم مايع و زلال، تخم مرغ، پنير، گوشت نرم و لطيف، ماهي، جوجه، نان سفيد، غلات پوست كنده و تصفيه شده، برنج پوست كنده و پخته، سيب زميني، سبزيجات پخته به صورت پوره، ميوه جات پخته، موز جاافتاده و رسيده، كيك و شيريني ساده و آب نبات قابل حل شدن در بزاق دهان موجود مي باشد. در اين رژيم درماني بايد از خوردن ذرت، پوست سيب زميني، سبزيجات فيبردار، دانه كامل غلات، ميوه خام و غذاي سرخ كرده خودداري و پرهيز نمود. از اين رژيم غذايي اغلب قبل از اعمال جراحي استفاده مي شود و گاهي نيز بعد از گذشت چند روز از عمل جراحي از اين رژيم غذايي استفاده مي شود.
رژيم كم تفاله:
عمدتا از اين رژيم غذايي قبل از اعمال جراحي براي پاك كردن موضع عمل به خصوص روي دستگاه گوارشي استفاده مي شود تا باقيمانده غذايي و مواد زايد و غير قابل هضم كم شود. اين رژيم غذايي بايد فاقد سلولز و فيبرهاي غير قابل هضم باشد. در رژيم كم تفاله بايد از مواد پروتئيني مثل گوشت لطيف جوجه، ماهي، جگر و تخم مرغ استفاده شود ولي از مصرف شير و لبنيات بايد پرهيز شود. همچنين از مواد قندي مثل كيك و شيريني هاي ساده، برنج، و جو صاف كرده، غلات تصفيه شده، نان فرانسوي، ماكاروني، اسپاگتي، دسرهاي ژلاتيني، مايعات شيرين، انواع شربتها و آب ميوه ها، آب نباتها، قند و شكر معمولي، عسل و آب گوجه فرنگي نيز مي توان استفاده كرد. در اين رژيم بايد از چربيها به صورت كره، مارگارين و مايونز و همچنين از نوشيدني هايي نظير قهوه و چاي، نمك و سركه و سبزيها به مقدار متوسط استفاده شود.
رژيم نرم و معتدل و ملايم:
اين رژيم بايد داراي غذاهايي با نسج نرم و طعم ملايم باشد به طوري كه جويدن بسيار كم لازم باشد. اين رژيم شامل مواد پروتئيني مثل گوشت كم چربي، ماهي، تخم مرغ، پنير تازه و شير است. از چربيها نيز به طور متوسط و از جمله كره، مارگارين نرم (چربيهاي اشباع نشده، پنير چرب) مي توان استفاده كرد. از مواد قندي در دوره حاد رژيم و فقط بايد شامل سيب زميني و سس باشد. ضمنا بايد از مواد محرك ترشحات معده از جمله الكل و كافئين جدا خودداري شود. كافئين در قهوه و چاي و نوشيدني هايي نظير كوكاكولا وجود دارد. در اين رژيم غذايي مصرف ادويه جات ممنوع است. از اين رژيم غذايي براي بيماران بعد از عمل جراحي و در دوره نقاهت بيماريهاي گوارشي استفاده مي شود. ضمنا غذاها بايد كم حجم و مكرر باشند و با صبر و حوصله و تأني خورده شوند!
رژيم كم چربي:
منظور رژيم غذايي كه روزانه حاوي ۶۰ ـ ۵۰ گرم چربي باشد. در اين رژيم غذايي ميزان چربي بايد بين ۲۵ ـ ۱۵% كمتر از حد معمول باشد. اين رژيم غذايي در كنترل علايم روده تحريك پذير و يا كوتاه، كنترل اسهال ناشي از اسيدهاي چرب و يا اسهالهاي ناشي از اختلال در جذب و انتقال چربي در اثر التهاب لوزالمعده (پانكراتيت مزمن)، عمل جراحي روده، معده مي تواند مفيد باشد. حجم غذا كوچك ولي مكرر و متعدد باشد. اين رژيم بايد حاوي گوشت بدون چربي (چربيهاي واضح جدا شود) ماهي و جوجه كباب باشد. تخم مرغ به ميزان كمتر و قابل تحمل، شير كم چربي يا بدون چربي، ماست كم چربي، آبگوشت و سوپ بدون چربي، استفاده مختصر از روغن زيتون همراه غذا و سالاد، مواد قندي شامل نان كامل، غلات، ميوه جات پخته يا خام، كمپوت يا آب ميوه و اكثر سبزيها باشد. همچنين بيمار مي تواند از قهوه، چاي و آب ميوه و نوشيدني هاي گازدار بدون كافئين نيز گاهي استفاده نمايد.
رژيم كم پروتئين:
رژيم كم پروتئين به رژيمي گفته مي شود كه روزانه حاوي ۵۰ ـ ۴۰ گرم پروتئين باشد. اين نوع رژيم درماني بايد شامل ۲ اونس معادل گوشت يا ماهي يا جوجه، يك فنجان شير، يك تخم مرغ يا ۱ اونس معادل پنير باشد. از مواد قندي از جمله ميوه جات و آب ميوه در حد تمايل، سبزيجات خام و پخته، سه وعده غذا با مصرف يك برش نان و مقداري غلات، يك وعده سيب زميني يا ذرت، يك نوبت دسر و شكر، آب نبات و شربت يا عسل در حد تمايل استفاده شود.
رژيم حاوي مقدار كم مواد
قندي ـ پروتئين زياد و چربي زياد:
در اين رژيم غذايي درماني قندهاي ساده يعني شكر، قند، شربتها، عسل و فروكتوز بايد محدود شود و مصرف ساير قندها به ۱۴۰ گرم در روز محدود مي شود. از اين رژيم براي درمان بيماري و سندرومهاي هيپوگليسميك يا كاهش بيمارگونه قند خون استفاده مي شود. مواد غذايي توصيه شده شامل مواد پروتئيني مثل گوشت، ماهي، جوجه، پنير، مغز بادام و گردو مي باشد. از نظر مواد قندي و نشاسته اي توصيه مي شود از نان در سه نوبت ولي هر بار يك برش از نان بيشتر مصرف نشود. آب ميوه بدون شيريني سه نوبت در روز و هر بار به ميزان يك فنجان استفاده شود. از سبزيجات خام، پخته ۶ بار در روز، هر بار به مقدار نصف فنجان، مواد نشاسته اي مثل سيب زميني يا برنج و يا ذرت يك وعده در روز به مقدار يك سيب زميني كوچك، نصف فنجان برنج يا ذرت يا يك عدد بلال استفاده شود. ضمنا از مصرف دسرهاي حاوي مواد قندي و مواد شيرين كننده قندي پرهيز شود. در حد تمايل از كره و مارگارين (كره هاي گياهي) و يا روغن مايع همراه غذا و يا سالاد مفيد است. در اين رژيم غذايي توصيه مي شود صبحها از پروتئين بيشتري به خصوص شير و پنير و مغز گردو و بادام استفاده شود.
رژيم غني از كالري و
پروتئين و ويتامين
از اين رژيم غذايي براي درمان لاغريهاي شديد ناشي از بيماريهاي مزمن، كم غذايي طولاني و حالات افزايش سوخت و ساز بدن يا «هيپرمتابوليك» مثل تب شديد و طولاني، سوختگيها، هيپرتيروئيديسم يا پركاري غده تيروئيد استفاده مي شود. مقدار كالري در اين موارد بايد ۵۰ ـ ۲۵% بيشتر از طبيعي باشد مقدار پروتئين را به ميزان ۱۰۰ ـ ۹۰ گرم روزانه زياد مي كنند و مواد غذايي انتخاب مي شود كه پروتئين و به خصوص ويتامين B كمپلكس زياد داشته باشد. شير حدود يك ليتر در روز لازم است. تخم مرغ، انواع پنير، انواع گوشت و از چربيها، كره و مارگارين و روغن مايع بايد مصرف شود. در اين رژيم غذايي بايد از نان روزي ۸ بار و ترجيحا نان تهيه شده از آرد كامل استفاده شود. ميوه يا آب ميوه معادل ۶ ـ ۴ فنجان و سبزيجات تازه يا پخته هم يك يا دو بار در روز و هر بار نصف فنجان توصيه مي شود. همچنين از مواد نشاسته اي مثل دو نوبت سيب زميني كوچك يا نصف فنجان برنج يا ذرت همراه با سس پنير يا سسهاي ديگر و شيره گوشت بايد استفاده شود. انواع سوپ رقيق يا غليظ بستگي به ميل بيمار دارد. مواد شيرين مثل بستني، كيك ساده، دسرهاي ميوه، ژلاتين يا شيريني هاي معمولي ۱ تا ۲ بار روزانه بايد مورد استفاده قرار بگيرد. همين طور از انواع قند و شكر، ژله، عسل و شربت و آشاميدني هاي شيرين مي توان استفاده نمود.
رژيم عدم تحمل به
دي ساكاريد:
بعضي از انسانها دچار كمبود يا نقص و نارسايي يك يا چند آنزيم از جمله آنزيم لاكتاز، سوكراز، مالتاز، ايزومالتاز و گالاكتاز هستند؛ بنابراين اينها قادر به هضم و جذب قندهاي لاكتوز، ساكاروز، مالتوز و گالاكتوز نمي باشند، از اين رو رژيم غذايي آنها بايد بدون قندهاي لاكتوز، سوكروز، مالتوز و كالاكتوز باشد.
در كودكاني كه دچار كمبود يا فقدان لاكتاز هستند مخلوطي از آمينواسيدهاي بدون لاكتوز از قبيل Nutramigen يا يكي از فرآورده هاي دانه سويا ممكن است تجويز شود. در افراد بالغ كليه انواع شير و پنير و بستني و انواع ديگر مشتقات شير، نان سفيد و بيسكويت و سوپهاي كرم دار، دسرها و غذاها و شيريني هاي محتوي شير، آب نباتهاي شيردار و داروهاي حاوي لاكتوز تماما بايد از غذا حذف شوند. قند لاكتوز عمدتا در شير وجود دارد و كودكان و افرادي كه آنزيم «لاكتاز» را ندارند و يا دچار نقص در اين آنزيم هستند در صورتي كه شير و فرآورده هاي شير را مصرف كنند دچار دل درد و ناراحتي خواهند شد. البته ماست و فرآورده هاي تجارتي گالاكتوزيداز ممكن است سبب شوند كه بعضي از بيماران لبنيات را بدون ناراحتي تحمل كنند. افرادي كه دچار نقص و نارسايي در آنزيمهاي سوكراز يا انورتاز هستند بايد شكر و قند و شربتها و شيريني ها، آناناس، زردآلو، هويج، خرما، خربزه، هندوانه، پرتقال و انواع نخود و لپه و حتي شربتهاي دارويي از رژيم غذايي آنان حذف شود. به دليل اينكه در اين مواد قند ساكاروز وجود دارد.
رژيم ضد نفخ:
به دليل اينكه علل فيزيولوژيك و پاتولوژيك (آسيب شناسي) نفخ، متعدد مي باشد بنابراين رژيم غذايي مشخص به عنوان ضد نفخ وجود ندارد به خصوص كه تفاوتهاي فردي از نظر حساسيتهاي غذايي و عادات غذايي و گوارشي بسيار مختلف است. اما محدوديت و حذف بعضي مواد غذايي از رژيم غذايي تا حدودي مؤثر است. مواد غذايي اصلي كه منجر به نفخ مي شود شامل:
۱ـ مايعات گازدار، غذاهاي پف كرده يا تهيه شده از شير يا تخم مرغ زده شده و كف كرده منجر به نفخ مي شود
۲ـ غذاهاي حاوي لاكتوز در صورتي كه فرد دچار نقص در آنزيم «لاكتاز» است و نسبت به لاكتوز عدم تحمل دارد
۳ـ بعضي از ميوه ها و سبزيجات به خصوص شلغم، كلم، گل كلم، بقولات، خيار، فلفل سبز، كاهو، مغزهاي گياهي پياز، ترب، سيب خام، خربزه و هندوانه و انواع سردرختي ها از قبيل زردآلو، آلوچه و گوجه
۴ـ مواد غذايي فوق العاده چرب به علت تركيب اسيدهاي چرب با بيكربنات اثني عشر و در نتيجه ايجاد گازكربنيك باعث ايجاد نفخ مي شوند.
برچسب: ، برنامه رژيم لاغري سريع وموثر، رژيم غذايي انلاين، رژيم غذايي درماني موثر، رژيم چاق4ي سريع، چند راه براي كاهش وزن،
ادامه مطلب
